Phật giáo du nhập vào Việt Nam vào khoảng thế kỷ III TCN. Trong thời kỳ Bắc thuộc, hệ tư tưởng Nho – Lão áp đặt lên xã hội Việt Nam và đã khiến cho khát vọng tự do trong lòng dân chúng trỗi dậy, Phật giáo được xem là một hệ tư tưởng đối trọng với tư tưởng Nho – Lão. Phật giáo đã đồng hành cùng vận mệnh của dân tộc, trải qua suốt ngàn năm thăng trầm, chiến tranh, đau thương cho đến tận ngày nay.

Phật giáo từ khi du nhập vào nước ta đã xuất hiện nhiều tông phái, hệ phái. Tu viện, Chùa chiền có ở khắp nơi trên cả nước nhằm phục vụ nhu cầu tín ngưỡng, tu học, gửi gắm tâm linh, niềm tin của mọi tầng lớp xã hội. Đi chùa là một việc rất phổ biến của người dân. Nhưng đến chùa để làm gì? Người đến chùa hiểu thế nào là tinh thần của Phật giáo để an tâm từ bi giải thoát? Hay đi chùa để quỳ lạy cầu xin, thậm chí sa vào các tệ nạn mê tín dị đoan? Những vấn đề này đang và đã xảy ra ở nhiều nơi như một chiều hướng tụt hậu của nhu cầu văn hóa tín ngưỡng.

Phật chính là trí tuệ sáng suốt, là triết lý, là Đạo – con đường dẫn chúng sinh thoát khỏi u mê, dục vọng để đi đến giải thoát. Đức Phật là người hiểu được những nguyên lý này mà từ đó tự thân thực hành và chứng đắc, Ngài làm tấm gương cho chúng sinh noi theo. Ngài không phải là một vị thần thánh có quyền năng ban phúc, gieo tội cho bất cứ một ai. Phúc hay tội do chính bản thân con người gây ra và chỉ có chính bản thân con người mới giải trừ nghiệp của mình mà thôi.

Đạo Phật là con đường giúp giúp cho con người tìm ra bản chất của cái thiện, cái ác, tìm ra nguồn gốc của sự khổ và hướng đi đến giải thoát. Mà đạo nào thì phải đức ấy, đạo chính là bệ đỡ cho đức, nếu đức không lấy đạo làm bệ đỡ thì dễ sa vào mê tín dị đoan. Vì lòng tham không đáy, bản ngã cố chấp sẽ là chỗ dựa lý tưởng cho những sai lầm và tội ác.

Cái tâm bình đẳng của nhà Phật nằm ở chỗ muôn vật muôn loài đều có chung một gốc, cho nên con người phải luôn có ý thức thương yêu, tha thứ, bao dung đối với muôn vật vạn loài, chứ không chỉ dừng lại ở phạm vi đồng loại. Đó là một tư tưởng vĩ đại và rất khoa học, không máy móc hay siêu hình. Chính con người vì quá phân biệt mới nảy ra vô số chướng ngại để rồi đi đến u tối, sai lầm và tội lỗi.

Hình tượng Đức Phổ Hiền Bồ Tát trong Hoa nghiêm Tam thánh cầm bông sen giơ lên là một biểu tượng của triết lý thâm sâu nhũng cũng hết sức gần gũi – thế giới của sự dấn thân và giải thoát. Đó chính là một thông điệp dành cho mọi người, vào chùa – về với Phật chính là đi tìm lại chính mình, tìm lại cái tâm thất lạc của mình trong chốn bụi bặm xô bồ ngoài kia, vào chùa không phải để cầu xin… Vào chùa là đi tìm “Chân Như”, đi tìm bản chất tốt đẹp sâu xa nhất của chính bản thân mình, đi tìm trí tuệ “Bát Nhã” để xua đám mây mù u tối che đậy cái thân tâm sáng suốt của mình.

Hình tượng Đức Phật với ý nghĩa là tuệ đăng soi tới chúng sinh, nhờ chính ngọn đèn trí tuệ đó mà xóa đi mọi mầm mống của nghiệp ác. Người đến chùa là để nương nhờ sự từ bi – hỷ xả của Đức Phật mà xây dựng điều thiện trên nền tảng trí tuệ Đức Phật chứ không nên nhằm mục đích khác. Triết lý của nhà Phật là dạy cho chúng sinh về vũ trụ quan, nhân sinh quan chứ không hề dạy cho chúng sinh đi cầu xin. Tâm ta cũng là tâm Phật, mà cái tâm đó phải vì người khác chứ không chỉ giữ cho bản thân mình.

Cuộc sống là một quy luật của vô thường, không có cái gì tồn tại vĩnh viễn. Có sinh tức có dị, có dị ắt có diệt, con người cũng theo quy luật đó, Sinh – Lão – Bệnh – Tử. Để hiểu được nó thì con người phải chú ý đến nội tâm, tức là phải nội quan chính bản thân mình trên bệ đỡ của trí tuệ. Vì tâm nhờ có trí tuệ sáng suốt thì nội tâm mới trong sạch. Nếu tâm mà không trí tuệ thì rất dễ trôi dạt vào bến bờ mê tín dị đoan, không chỉ hại chính mình mà còn hại cả người khác.

Đến chùa là tìm cái thanh tịnh, thanh cao chứ không phải đến với những ngôi chùa to lớn sang trọng để cúng dường cầu phúc cầu lợi hay để được vinh danh trong giấy công đức, sổ vàng gì cả. Theo Phật giáo, một khi vật chất càng bề thế, to lớn thì càng làm cho tâm hồn con người nhỏ bé lại. Mà tâm hồn nhỏ bé lại thì con người dễ sa vào cá nhân chủ nghĩa. Niềm tin bị khủng hoảng, khó khăn lại chồng chất khó khăn.

Vì con người phải chịu nhiều đau khổ nên mới tìm đến bến đạo để nương nhờ, để giải thoát những đau khổ ấy. Không phải tìm đến đạo là bị thêm những ràng buộc, bị lệ thuộc vào những quy định, như thế sẽ làm cho trí tuệ bị bào mòn. Đạo Phật luôn hướng con người đến với trí tuệ, con người phải biết mềm dẻo và nhẫn lại để xua đuổi diệt trừ dục vọng thấp hèn, tam độc tham, sân, si.

Đức Phật nói: “Ta là Phật đã thành còn chúng sinh là Phật sẽ thành”. Vạn vật đều hội đủ thanh tịnh, từ bi, muốn sử dụng nó để cứu mình cứu người thì phải xuất phát từ trí tuệ sáng suốt, từ gốc tâm của chính mỗi con người. Mà điều đó là tự mình, do bản thân mình chứ không ai mang đến để cho mình cả. Cho nên, vào chùa cầu xin, cầu phúc, cầu lợi là làm chuyện không có nền tảng. Và phải luôn hiểu rằng cứu cánh của Phật giáo là giải thoát khỏi những phiền não để con người thêm tinh tấn mà sống cho đẹp và có ích cho mình cho người.

Phật giáo lấy từ bi làm đầu và lấy trí tuệ làm gốc. Tinh thần của Phật giáo là hòa giải, không xung đột, gây hấn chiến tranh. Mấy ngàn năm Phật giáo luôn đồng hành với vận mệnh của dân tộc Việt Nam, đây chính là một phần lớn hiện hữu trong tổng thể văn hóa Việt. Mà đã là văn hóa và Phật giáo thì không bao giờ có chuyện cầu xin danh, lợi, tiền tài.

Vào chùa là về nương tựa ba ngôi báu, là đi tìm cái tâm trong sạch của chính mình để hòa vào cái tâm trong sạch của người, trên nền tảng trí tuệ Phật mà giải trừ phiền não, ác nghiệp, những dục vọng thấp hèn, những ganh đua hơn kém, để cùng nhau chung sống tốt, cùng nhau đi đến bến bờ giải thoát.

Đình Trưởng